İnkişaf etmiş ölkələrdə yetişkin əhalinin 60%-dan cox hissəsi şirkət səhmlərinə və fond yatırımına sahibdir. Bu insanlara illik əlavə gəlir təmin edir. Buna səbəb maliyyə savadlılığının yüksək olması və bazar durumudur. Azərbaycanda dəqiq statistika əldə edə bilməsək də bu rəqəmin cox aşağı olduğu dəqiqdir. Son illərdə kapital və investisiya şirkətlərinin aktiv şəkildə istiqraz və səhm bazarında fəaliyyətlərini izləmək mümkündür. Bu o deməkdir ki insanların bu yatırım sahəsinə maraqları artmışdır. Bəs nəyə yatırım edək?
Yatırımın bir neçə növü vardır:
1.Daşınmaz əmlak
2.Bank əmanətləri
3.İstiqrazlar
4.Səhmlər
5.Aktiv yatırım
6.Digər yatırımlar
Hər bir yatırımın müsbət və mənfi tərəfləri vardır. Gəlin birlikdə gəlir nisbətinə görə yatırım sahələrini təsnifləşdirək. Klassik yatırım olan daşınmaz əmlak, ən aşağı risk dərəcəsi ilə ən yüksək paya sahibdir. Amma burda da əmlakın dağılması, yanması kimi risklər vardır. Bu istiqamətdə ən təhlükəsiz yatırım torpaq alqısına edilən yatırımdır. Mənfi cəhəti, reallaşdırılması çətindir. Bir əmlakın satışı bəzən aylar çəkə bilər.Bank əmanətləri də həmçinin ən aşağı risk daşımaqla yüksək paya sahibdir. Əmanət faizləri xarici valyutada 2-4.5%, milli valyutada 5-11% təşkil edir. Mənfi cəhəti xarici valyutada 2.5%, milli valyutada 12%-ə qədər əmanətlərin 100.000 AZN və ekvivalentinin sığortalanmasıdır. Yüksək məbləğlərin yatırımı risk daşıyır.
-Hazırda 12 aylıq müddətdə AZN hesabında Unibank 11%, USD hesabında Kapitalbank 4.5% gəlir vəd edir. İstiqraz ən aşağı risk dərəcəsi ilə sabit gəlir verən qiymətli kağızlardır. Amma burda da risk vardır – emitentin (istiqrazı buraxanın) muflis olması. Hazırda istiqrazlar xarici valyutada 3-7%, milli valyutada 10-15% aralığında gəlir təqdim edir.
-Hazırda AZN istiqrazlarında Unibank 11.5% , USD yatırımında Kapitalbankın təqdim etdiyi istiqrazlar illik 7% gəlir vəd edir. Zaman-zaman təqdim olunan illik 15% gəlir vəd edən məhdud sayda fərqli şirkətlərin istiqrazları mövcuddur. Amma hər zaman əldə etmək mümkün deyil. Bu 3 yatırımın gəlirləri infilyasiya faizi ilə nizamlandığı üçün əslində zamanla gəlir gətirmir sadəcə kapitalın dəyərini qoruyur.Səhmlərə edilən yatırım digər yatırımlardan tamamilə fərqlidir və yüksək maliyyə savdlılığı və bazar araşdırması tələb edir. Əks halda vəsaitinizi itirmə ehtimalı vardır. Düzgün araşdırma isə sizə 3-5 il müddətinə 100% üzərində gəlir gətirə bilər. Bunun üçün səhmlərə yatırımı, peşəkarlara həvalə etməyiniz daha məsləhətlidir. Ölkəmizdə Unicapital, Abb-İnvest, Pasha Kapital kimi şirkətlər bu sahədə profesional xidmətlər təşkil edir. Mənfi cəhəti yatırımın risk məbləğini nizamlamaq çətindir və yalnız uzun müddətli yatırımda gəlir gətirmə imkanına sahibdir. Aylıq və rüblük gəlir imkanı məhduddur.Aktiv yatırım dedikdə şirkətlərin təqdim etdiyi portfolio idarəetmə xidməti nəzərdə tutulur. Bu halda şirkətin meneceri sizin vəsaitinizi, sizinlə razılaşdırılmış şəkildə (risklər və gəlirlər) eyni zamanda Səhmlərə və Marja ticarətinə (Forex Ticarəti) yatırım edir. Bu yatırımda illik gəlir 15-20% təşkil edir. Müsbət cəhəti gəlirlərin aylıq və ya rüblük təqdim olunması və risk məbləğini özünüz təyin etmə imkanıdır.
Mənfi cəhəti düzgün olmayan risk mencemnetinin tətbiqində kapital bir hissəsinin həmişə risk altında olmasıdır.
Qeyd edilən yatırım növlərindən başqa, işbazların təqdim etdiyi aylıq 50%-100% gəlir vəd edən sahələr vardır ki, bunların hədəfi sizə gəlir qazandırmaq deyil, vəsaitinizi ələ keçirməkdir. Cox yaxın keçmişdə poverbank xidməti adı altında insanların 2 milyon manatdan cox vəsaitini mənimsəyən şirkət kimi. Necə deyərlər “Pulsuz pendir siçan tələsində olur”.
Yatırım edərkən risklərdən qacmaq üçün, bu sahənin mütəxəssisləri ilə məsləhətləşmək lazımdır.
Müəllif: Fuad Bayramov. Forex treyder