GDP Azərbaycanın banklarının 2024-cü ilin 3-cü rübü üzrə maliyyə göstəricilərinə əsaslanaraq bankların müsbət və mənfi məqamları nəzərə çatdıraraq, geniş analitik təhlil etməyə çalışıb
1. Ümumi Makroiqtisadi Vəziyyət
2024-cü ilin yanvar-sentyabr ayları ərzində Azərbaycan bank sektorunda maliyyə göstəricilərində ümumilikdə pozitiv dinamika müşahidə olunmuşdur. Bankların əsas gəlir mənbələri olan faiz və qeyri-faiz gəlirlərində əhəmiyyətli artımlar qeydə alınmış, kredit portfelləri böyüməyə davam etmişdir. Ancaq bəzi banklarda depozitlərin azalması və əməliyyat xərclərinin gəlirləri üstələməsi kimi problemlər özünü göstərmişdir.
2. Əsas Bankların Maliyyə Göstəriciləri
Aşağıda ən böyük Azərbaycan banklarının maliyyə vəziyyətləri təhlil edilmişdir:
Kapital Bank
- Kredit portfeli: 2024-cü ilin yanvar-sentyabr dövründə bankın kredit portfeli 306% artaraq 5 milyard 114 milyon manata çatıb. Bu artım əsasən istehlak kreditləri (2 milyard 815 milyon manat) və biznes kreditləri (1 milyard 689 milyon manat) üzrə müşahidə olunub(2024b).
- Aktivləri: 2024-cü ilin sonunda bankın aktivləri 7 milyard manatı aşmışdır.
- Xalis mənfəəti: 2024-cü ilin 9 ayını 400 milyon manatdan artıq mənfəətlə tamamlamışdır.
Unibank
- Xalis mənfəət: Bank 2024-cü ilin 9 ayını 17 milyon 627 min manat xalis mənfəət ilə başa vurub, bu isə əvvəlki ilin müvafiq dövründə əldə edilən 21 milyon 907 min manat xalis mənfəətdən bir qədər azdır(2024b).
- Kredit portfeli: Bankın kredit portfeli 9% artaraq 1 milyard 142 milyon manata çatıb. Ən çox artım biznes kreditlərində (408 milyon manat) və istehlak kreditlərində (638 milyon manat) olmuşdur.
- Aktivləri: Unibankın aktivləri 2024-cü ilin sonuna 1.7 milyard manata çatmışdır.
Yelo Bank
- Kredit portfeli: Yelo Bank 2024-cü ilin 9 ayında kredit portfelini 175% artıraraq 897 milyon manata çatdırıb. Lakin bankın depozit portfelində kəskin azalma olmuşdur – depozitlər 450 milyon manat azalmış və 841 milyon manata enmişdir(2024b).
- Xalis mənfəət: Faiz gəlirlərinin artmasına baxmayaraq, depozitlərin azalması gələcək maliyyə dayanıqlığına təsir edə bilər.
- Aktivləri: 2024-cü ilin sonunda bankın cəmi aktivləri 388 milyon manat azalaraq 1 milyard 177 milyon manata düşmüşdür.
ABB (Azərbaycan Beynəlxalq Bankı)
- Kredit portfeli: ABB 2024-cü ilin 9 ayında kredit portfelini 2058% artıraraq 6 milyard 87 milyon manata çatdırmışdır(2024b). Bu, böyük həcmdə biznes kreditlərinin (2.94 milyard manat) artması hesabına baş vermişdir.
- Məcmu kapital: Bankın məcmu kapitalı 1.63 milyard manat təşkil edir, kapitalın adekvatlıq əmsalı isə 16.70% olmuşdur.
- IPO uğuru: 2024-cü ilin IPO nəticəsində bankın özəl sektordakı payı 7.8%-ə çatdırılmış, səhmdarlarının sayı isə 35 min nəfərə qədər artmışdır.
PAŞA Bank
- Xalis mənfəət: PAŞA Bank 2024-cü ilin 9 ayını 146 milyon manat xalis mənfəətlə başa vurmuşdur, bu isə ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə cüzi azalmadır (147 milyon manat). Əməliyyat xərclərinin gəlirlərdən daha çox artması bu fərqi yaratmışdır(2024b).
- Kredit portfeli: Bankın kredit portfeli 2023-cü ilin sonu ilə müqayisədə 413 milyon manat artaraq 3 milyard 248 milyon manata çatmışdır. Xüsusilə biznes kreditləri 2.94 milyard manata qədər artmışdır.
- Aktivlər: PAŞA Bankın aktivləri 75 milyon manat azalaraq 8.5 milyard manata düşmüşdür.
3. Problemlər və Çətinliklər
- Depozitlərin Azalması: Bir neçə bank, xüsusilə Yelo Bank, Bank Respublika və Xalq Bank, depozit portfellərində azalmalarla üzləşmişdir. Yelo Bank depozitləri 450 milyon manat azalaraq 841 milyon manata düşmüşdür. Bu, hüquqi şəxslərin depozitlərindəki azalmanın nəticəsidir(2024b).
- Əməliyyat Xərclərinin Artması: Bəzi banklar, o cümlədən PAŞA Bank və Yapı Kredi Bank, əməliyyat xərclərində artım müşahidə etmişdir ki, bu da onların mənfəətini azaldan amillərdən biridir(2024b).
- Likvidlik Riskləri: Depozitlərin azalması ilə likvidlik riskləri müəyyən banklar üçün ciddi bir məsələ ola bilər. Yelo Bank və Bank Respublika bu tendensiyadan ən çox təsirlənənlər arasındadır.
4. Uğurlar
- Kredit Portfelinin Böyüməsi: Bankların əksəriyyəti, xüsusilə ABB, Kapital Bank və PAŞA Bank, kredit portfellərini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa nail olublar. Kreditlərin genişlənməsi iqtisadi fəaliyyətin artmasını əks etdirir və bankların mənfəətini gücləndirir(2024b).
- İnvestor Marağının Artması: ABB-nin IPO-sunun uğurlu keçirilməsi bank sektoru üçün əhəmiyyətli bir nailiyyətdir. 35 min nəfər investorun iştirakı ilə bankın səhmləri uğurla yerləşdirilmişdir, bu da ölkədə investorların bank sektoru ilə bağlı marağının artdığını göstərir(2024b).
5. Proqnozlaşdırılan Çətinliklər
- Depozitlərin Azalması: Bankların depozit portfellərində müşahidə olunan azalmalar davam edərsə, banklar likvidlik problemləri ilə üzləşə bilər. Bu səbəbdən depozitlər üçün daha rəqabətli şərtlər təklif etmək vacibdir.
- Xərclərin gəlirlərdən daha sürətlə artması: PAŞA Bank və Yapı Kredi Bank kimi bəzi banklar xərclərinin artımını düzgün idarə edə bilmədiklərindən mənfəət itkisi ilə üzləşiblər. Xərclərin gəlirləri üstələməməsi üçün səmərəli idarəetmə strategiyaları vacibdir.
- Ümumi Maliyyə Göstəriciləri
- Azərbaycanın bank sektoru 2024-cü ilin 9 ayında güclü böyümə dinamikası ilə fərqlənib. Məlumatlara görə, bankların kredit portfelləri və əməliyyat mənfəətləri əsasən artıb. Kredit portfeli üzrə əsas göstəricilərin artımı xüsusilə biznes və istehlak kreditlərində özünü göstərir.
- Kapital Bank: Kredit portfeli 5 milyard 114 milyon manata çatıb, 306% artım. İstehlak kreditləri 667 milyon manat, biznes kreditləri 460 milyon manat artıb(2024b).
- Unibank: Xalis mənfəəti 17 milyon 627 min manat olub. Kredit portfeli 1 milyard 142 milyon manata çatıb. Bankın əməliyyat xərcləri gəlirlərdən az olduğu üçün əməliyyat mənfəəti yüksəlib.
- Yelo Bank: Depozitlərdə əhəmiyyətli azalmalara baxmayaraq, kredit portfeli 897 milyon manata çatıb
- ABB: Bankın kredit portfeli 6 milyard 87 milyon manata yüksəlib, əməliyyat mənfəəti 2058% artıb.
- Bank Respublika
- Xalis Mənfəət: 39,273,090 manat
- Müsbət Cəhətlər:
- Bank Respublika bazarda stabil yer tutur və aktivlərin artımı ilə əlaqədar olaraq mənfəəti yüksəkdir. Bank həmçinin kredit portfelini genişləndirməklə məşğuldur və müştəri məmnuniyyətinə diqqət yetirir.
- Bankın təcrübəli idarə heyəti və bazar şərtlərinə uyğunlaşma bacarığı üstünlük yaradır.
- Mənfi Cəhətlər:
- Bankın xalis mənfəəti digər böyük banklarla müqayisədə orta səviyyədədir. Kapital bazarında rəqabətə davam gətirmə qabiliyyəti müəyyən çağırışlarla üzləşir.
- Rəqəmsal xidmətlərin genişləndirilməsi sahəsində daha çox inkişaf zəruridir.
- Xalq Bank
- Xalis Mənfəət: 54,047,830 manat
- Müsbət Cəhətlər:
- Böyük aktivlərə və geniş müştəri bazasına malikdir. Xalq Bank ölkənin ən böyük kommersiya banklarından biridir.
- Kreditləşmə sahəsində aktivliyi və yüksək xalis mənfəəti ilə sektorda güclü mövqe tutur.
- Mənfi Cəhətlər:
- İdarəetmədə mühafizəkar yanaşma, innovasiyaların tətbiqinin yavaşlamasına səbəb ola bilər.
- Bazarda rəqabət artdıqca müştəri bazasının qorunması üzrə çətinliklər yarana bilər.
- Premium Bank
- Xalis Mənfəət: 9,505,104 manat
- Müsbət Cəhətlər:
- “Premium Bank” daha çox fərdi müştərilərə xidmət göstərən bir bankdır və yüksək keyfiyyətli müştəri xidmətlərinə fokuslanır.
- Bankın nisbətən kiçik olması ona daha sürətli qərarlar qəbul etmək və rəqabətdə çevik olmaq imkanı verir.
- Mənfi Cəhətlər:
- Mənfəət həcmi kiçikdir və bu da bazarda rəqabət aparmaq qabiliyyətinə təsir edir.
- Məhsul çeşidləri az və bazarda payı nisbətən məhduddur.
- Turan Bank
- Xalis Mənfəət: 1,665,000 manat
- Müsbət Cəhətlər:
- “Turan Bank” uzun müddətdir bazarda fəaliyyət göstərən bir bankdır və müştəri etimadına sahibdir.
- Regionlarda fəaliyyət göstərən müştərilərə xidmət sahəsində müəyyən uğurlara malikdir.
- Mənfi Cəhətlər:
- Xalis mənfəət çox aşağıdır və bu, bankın maliyyə dayanıqlığına mənfi təsir göstərə bilər.
- İnnovasiya və rəqəmsallaşma sahəsində çatışmazlıqlar var, bankın rəqiblərlə ayaqlaşması üçün investisiyalar artırılmalıdır.
- Problemlər və Çətinliklər
- Depozitlərin Azalması: Bir neçə bankda, xüsusilə Yelo Bank və Xalq Bank, depozit portfellərində azalmanın baş verdiyi müşahidə olunur. Bu, şirkətlərin bankdakı vəsaitlərini geri çəkməsi ilə əlaqələndirilir.
- Xalis Mənfəətin Azalması: Bir neçə bank, məsələn, Bank of Baku və Expressbank, mənfəətlərində azalma görüb. Bu azalma əsasən əməliyyat xərclərinin artması və zərərlər üçün yaradılan ehtiyatların artırılması ilə bağlıdır.
- Proqnozlaşdırılan Problemlər
- Faiz Gəlirlərinin Stabil Qalmaması: Faiz gəlirlərində müəyyən artım olsa da, gələcəkdə bu artımın stabilliyi bank sektorunun risk menecmenti qabiliyyətindən asılı olacaq. Bankların kredit risklərini düzgün idarə etməsi vacibdir.
- Depozit Portfelinin Azalması: Şirkətlərin depozitlərinin azalması tendensiyası maliyyə bazarlarının stabilliyi üçün risk yaradır. Banklar bu problemi həll etmək üçün daha cəlbedici depozit məhsulları təklif etməlidir
- Uğurlar
- Kredit Portfelinin Böyüməsi: Bir çox bank, o cümlədən ABB, Kapital Bank və Turan Bank, kredit portfellərində nəzərəçarpacaq artım əldə edib. Bu, iqtisadi fəaliyyətin artmasının göstəricisidir.
- Əməliyyat Gəlirlərinin Artması: Bankların faiz və qeyri-faiz gəlirlərinin əhəmiyyətli dərəcədə artması ümumi maliyyə vəziyyətini möhkəmləndirir. Məsələn, PAŞA Bank əməliyyat mənfəətində ciddi artım göstərib .
- Müəllif:Aynur Qəniyeva