“Bir Ekosistemi”nin baş direktoru və “PASHA Holding”in baş direktor müavini Fərid Məmmədov Bir-in Azərbaycanın yeni rəqəmsal dövrünü necə canlandırdığını açıqlayır.
Əgər sizdən Azərbaycanı təsvir etməyinizi istəsəydim, böyük ehtimalla ağlınıza bir şey dərhal gələrdi: neft.
“Odlar Yurdu” uzun müddətdir ki, Avropanın qaz təchizatının təmin edilməsində mühüm rol oynayan qlobal enerji gücünə çevrilib. Bu vacib resurs ölkəmizin gözəl sosial-iqtisadi inkişaf yolunun maliyyələşməsini təmin etdi, iqtisadiyyatın 2007-2019-cu illər arasında 80% böyüməsinə, eyni zamanda qeyri-neft sektorunun isə 2,1 dəfə artımına şərait yaratdı.
Bəs sizə milli diqqət tez bir zamanda Xəzər dənizinin dərinliklərindən rəqəmsal səmanın sonsuz potensialına sürətlə keçdiyini desəm necə olardı?
Azərbaycan artıq yalnız onun karbohidrogen ehtiyatları ilə tanınmır. Ölkəmiz dərin transformasiya reallaşdıraraq, özünü Şərq və Qərb arasında strateji rəqəmsal, nəqliyyat və yaşıl enerji mərkəzi kimi yenidən konfiqurasiya edir. Bu keçid beynəlxalq səviyyədə tanınır: Moody’s 2025-ci ilin iyul ayında suveren kredit reytinqini “Baa3” (İnvestisiya Dərəcəsi) səviyyəsinə qaldırdı ki, bu da maliyyə dayanıqlığının və iqtisadi diversifikasiyanın güclənməsini əks etdirir.
Yaşıl və rəqəmsal prioritet
Azərbaycanın qlobal iqlim gündəminə sadiqliyi iqtisadi diversifikasiya strategiyamızın mərkəzində durur. Bizim iddialı məqsədlərimizə 2027-ci ilə qədər bərpa olunan enerji mənbələrini quraşdırılmış gücün 33%-nə çatdırmaq və 2050-ci ilə qədər istixana qazı emissiyasını 40% azaldılmasına nail olmaq daxildir. Bu yanaşmanı maliyyələşdirməyə görə ölkənin bank sektoru iqlim təşəbbüsləri üçün 1,176 milyard dollar dəyərində əhəmiyyətli öhdəliklər götürüb. Bu vəsaitlər kapitalı dənizdəki külək və günəş enerjisi potensialımıza yönəldəcək və enerji təhlükəsizliyinin yeni, davamlı sütunu yaradacaq.
Eyni zamanda, gələcək artımın həqiqi hərəkətverici qüvvəsi rəqəmsal transformasiyadadır.Burada xammaldan asılılığı azaltmaq səyləri innovasiyaya əsaslanan iqtisadiyyata yol verir. Tərəqqi artıq göz önünüdədir: Azərbaycan Harvardın «İqtisadi Mürəkkəblik İndeksi»ndə 5 il ərzində əhəmiyyətli şəkilədə 44 pillə yüksələrək, bu göstərici üzrə dünyada ən sürətlə böyüyən ölkəyə çevrilib. Bu yüksəliş yeni sənaye sahələrinin sürətli inkişafını və yüksək dəyərli, qeyri-neft məhsullarının artan payını əks etdirir.
Bu irəliləyiş aydın milli yanaşma və Azərbaycan Mərkəzi Bankı, İqtisadiyyat Nazirliyi, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi kimi əsas rəsmi qurumların rəhbərlik etdiyi koordinasiya olunmuş institusional yanaşma ilə dəstəklənir. Bu qurumların tənzimləyici çərçivələri və rəqəmsal infrastruktur təşəbbüsləri ölkənin dayanıqlı, innovasiya yönümlü iqtisadiyyata doğru keçidini sürətləndirməyə davam edir.
Paralel olaraq, Azərbaycan beynəlxalq iqtisadi tərəfdaşlıqlarını gücləndirməyə davam edir və dünyadakı mövqeyini möhkəmləndirir. Avropa Birliyi ilə əməkdaşlıq dərinləşir, ABŞ və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kimi qlobal bazarlarla əlaqələr isə ölkənin yaşıl keçid və rəqəmsal modernləşmə gündəliyini dəstəkləyir.
Rəqəmsal xalq üçün plan: Bir ekosistemi
Bu günün sürətlə dəyişən rəqəmsal mühitində, istehlakçı və biznes davranışında ümummilli dəyişikliyi nə təşviq edir? Əsas gündəlik xidmətlərin bir-biri ilə problemsiz şəkildə birləşdirildiyi rəqəmsal mühitin yaradılması.
Bir ekosisteminin rolu budur. Azərbaycanın ən böyük investisiya korporasiyalarından biri olan “PASHA Holding” tərəfindən dəstəklənən “Bir”, ölkənin qabaqcıl inteqrasiya olunmuş rəqəmsal ekosistemidir. “Bir”, yəni “Bir”, vacib istehlakçı ehtiyaclarını ödəmək və milyonlarla insana xidmət etmək üçün hazırlanmış bir, vahid platforma deməkdir. Missiyamız rəqəmsal rahatlığı hər bir vətəndaşın gündəlik həyatına tətbiq etməkdir.
Birin mərkəzində ölkə əhalisinin 50%-dən çoxunun əsas rəqəmsal əlaqə nöqtəsi olan Birbank dayanır. Yeni rəqəmsal davranışları formalaşdırmaq və gündəlik maliyyə işlərinə daxil etməklə, Birbank əhalinin üçdə birinin bank xidmətlərindən istifadə etmədiyi bir bazarda maliyyə inklüzivliyində əhəmiyyətli irəliləyiş əldə etmiş və “Bir”in pərakəndə kreditləşmədə liderliyini gücləndirmişdir.
Bu etibarlılıq və gündəlik istifadə həcmi, Birin elektron ticarət istiqamətində inkişafı üçün strateji tramplinə çevrilmişdir. Ayrı bir müəssisə deyil, bu, mövcud maliyyə davranışının daha geniş rəqəmsal istehlaka çevrildiyi ekosistemin təbii təkamülüdür.
Bu təməl üzərində qurulan Bir, bu geniş istifadəçi bazasını və etibarlı maliyyə infrastrukturunu ekosistemin əsas marketpleysi olan Birmarket-ə yönləndirərək elektron ticarəti və ödənişlərini inteqrasiya edir. Birmarket mobil ödəniş platformalarımız və strateji elektron ticarət tərəfdaşı kimi «Trendyol Azərbaycan» tərəfindən dəstəklənir.
Regionda onlayn pərakəndə satışın həcmi hələ də orta səviyyədə qalsa da, artım trayektoriyası planlaşdırılandan daha yüksəkdir. Ümumi mal dəyərinin hər il 80%-dən çox artması gözlənilir, nağdsız əməliyyatların isə 2030-cu ilə qədər ümumi ödəniş həcmi daxilində 44 milyard dolları ötməsi proqnozlaşdırılır. Modelin gücü cəlb olunmadadır. Çoxxidmətli istifadəçilərin təkxidmətli istifadəçilərlə müqayisədə aktiv qalma ehtimalı iyirmi dəfə çoxdur.
Gündəlik istifadə statistikaları bu sürətli artımı təsdiqləyir: «Bir»in əsas maliyyə və ödəniş xidmətləri üzrə gündəlik əməliyyat və köçürmələrinin ümumi sayı 3 milyonu keçib. Artım, müstəsna mövsümi göstəricilərlə daha da möhkəmlənir, elektron ticarət əməliyyatları pik alış-veriş dövrlərində ildən-ilə ikiqat artır. Bu yanaşma irimiqyaslı istifadə üçün nəzərdə tutulub və 2025-ci ildə sistem yüklənmələri pik həddə saniyədə təxminən 80 əməliyyat səviyyəsinə çatıb.
Bu transformasiyanın gücü onun hiss olunan təsirindədir. Təzəlikcə Gəncədə əl ilə hazırlanan ayaqqabı istehsal edən kiçik bir biznes sahibi ilə görüşdüm. Bir neçə il əvvəl o, yalnız nağd pul qəbul edir və yerli müştərilərə xidmət göstərirdi. Bu gün o, bütün ölkə üzrə onlayn satış edir, rəqəmsal ödənişlər alır və istehsalını Bir ekosistemi daxilində mikro-kreditlər hesabına maliyyələşdirir. Onun biznesi 3 dəfə böyüyüb.
Bir həmçinin mobillik və ödənişləri birləşdirərək, ictimai nəqliyyatda QR-kodlu həlləri tətbiq edir və gündəlik təxminən 400,000 səfəri dəstəkləyir. Bir maliyyə, elektron ticarət və mobilliyi birləşdirərək ekosistem ölkə daxilində gündəlik davranışı formalaşdıran vahid rəqəmsal infrastruktur yaradır.
Bu məlumatlara əsaslanan yanaşma, müştəriləri kreditsiz ödənişlər, daxili maliyyələşdirmə və elektron ticarət gəlirləri vasitəsilə pul qazanmağa imkan verir. Model güclü maliyyə nəticələri yaradır, ekosistem gəlirləri 2022-ci ildəki 589 milyon dollardan 2025-ci ildə gözlənilən 914 milyon dollara qədər yüksələrək, güclü impuls və davamlı uzunmüddətli artım nümayiş etdirir.
Fürsətdən dəyər yaratmağa
Böyümə və strateji bazara giriş axtaranlar üçün Azərbaycanın hekayəsi aydındır: enerji təhlükəsizliyi üzərində qurulmuş sabit bir təməl hazırda rəqəmsal, yaşıl və logistika yönümlü inkişafın əsasını təşkil edir. Dövlət aşağı inflyasiya, sabit valyuta rejimi və gənc, rəqəmsal cəhətdən aktiv əhalisindən faydalanır — əhalinin 42%-i 30 yaşdan aşağıdır və mobil telefonla təminat 90%-i ötür. Bu demoqrafik göstəricilər rəqəmsal bizneslərin inkişafı üçün mükəmməl təkanverici amildir.
Biz Bir ekosisteminə yatırdığımız investisiya sayəsində vətəndaşlar, yerli bizneslər və dövlət üçün dəyər yaradan davamlı rəqəmsal iqtisadiyyatın təməlini qurmağa davam edirik.
Yeni vəziyyət yaranıb: Bu, artıq Azərbaycanın nəyə sahib olduğu deyil, Azərbaycanın nə olmağa qərarlı olduğudur.