Ödəniş xidmətləri bazarında son 10 ildə agent bankçılıq maliyyə inkluzivliyinin inkişafında uğurlu layihələrdən biri olaraq önə çıxır. Dünya üzrə mobil cüzdanlar, elektron pullar və digər rəqəmsal ödəniş alətləri, xüsusilə Afrika və Asiya ölkələrində sürətlə yayılmaqdadır. Kenya, Pakistan, Malayziya, İtaliya və digər bir çox ölkələrdə mobil ödəniş xidmətləri, pul köçürmələri, ödəniş kartları və kütləvi ödənişlərin həyata keçirilməsi məsələlərində agent bankçılığın rolu böyükdür.
Kenya-da məşhur olan M-Pesa xidmətinin geniş yayılmasında agent bankçılıq sisteminin əhəmiyyəti danılmazdır. Lakin Azərbaycanda bu sahədə hələ də inkişaf əldə edilə bilməyib. Azərbaycan Banklar Assosiasiyasının (ABA) “Ödəniş Sistemləri və Rəqəmsal Bankçılıq Ekspert Qrupu”nun rəhbəri Tamerlan Rüstəmov agent bankçılığın ölkəmizdə niyə inkişaf etmədiyini şərh edərək, bu məsələnin ekosistem iştirakçılarında düzgün və dolğun bir fikir formalaşdırmaqla bağlı olduğunu vurğulayıb.
Agent bankçılığın əhəmiyyəti və çətinlikləri
Tamerlan Rüstəmov agent bankçılıq sisteminin tətbiqinin önəmli tərəflərinə diqqət çəkib. İlk növbədə, agent bankçılığın əhatə etdiyi xidmətlərin müsbət və mənfi tərəfləri açıq şəkildə izah edilməlidir. Xüsusilə pul köçürmələri, bu sistemin əsas xidmətlərindən biri olaraq, geniş tətbiq olunur. Lakin, Azərbaycanda bu sahədə hələ də müəyyən çətinliklər mövcuddur. Məsələn, Zolotoya Korona kimi pul köçürmələri ekosistemi ölkəmizdə effektiv şəkildə agent bankçılıq vasitəsilə tətbiq olunmur.
Qanunvericlik və agent bankçılıq
Təcrübəli ekspert, Azərbaycanda qanunvericliyin bu sahəni tam əhatə etmədiyini bildirir. Kredit kartlarının üçüncü şəxslər tərəfindən kart sahiblərinə təqdim edilməsi qanunvericilikdə müəyyən edilmişdir. Lakin debet kartlarına münasibətdə bu mövzu qanunvericilikdə açıq şəkildə müəyyən edilməyib. Bu isə agent bankçılığın inkişafını ləngidən amillərdən biridir.
Yeniliklər və təşviqedici addımlar
Tamerlan Rüstəmov agent bankçılığının inkişafı üçün bir sıra təşviqedici alətlərin tətbiq edilməsinin vacibliyini vurğulayıb. Məsələn, maliyyə xidmətlərinə çıxışı məhdud olan və ya çox çətin olan ucqar bölgələrdə agent bankçılığın tətbiqi üçün maliyyə institutlarına əlavə üstünlüklərin verilməsi təklif edilir. Bu təşviqlər, ucqar regionlarda yaşayan əhali üçün maliyyə xidmətlərinə çıxışı asanlaşdırar və ölkənin maliyyə inkluzivliyini artırar.
Agent bankçılığın inkişafı Azərbaycan üçün böyük imkanlar yaradır. Lakin bunun üçün öncə ekosistem iştirakçılarında düzgün məlumatlandırma və qanunvericiliyin müvafiq şəkildə təkmilləşdirilməsi vacibdir. Agent bankçılıq, xüsusilə iqtisadiyyatın inkişaf etdiyi regionlarda böyük əhəmiyyət kəsb edir və ölkəmizin maliyyə xidmətlərinə çıxışını artıracaq, rəqəmsal ödənişlərin genişləndirilməsinə imkan verəcəkdir.