Bu dəfə ETF nə olduğunu, onların adi investor üçün nədən maraqlı ola biləcəyini, necə və hansıları növləri olduğlarını ən sadə dildə yazacam.
ETF nədir?
ETF (Birja Ticarət Fondu), müəyyən bir indeks, sektor, mal və ya aktivlər toplusunu izləyən investisiya fondudur. Məsələn, bir ETF ABŞ-ın ən böyük şirkətlərinin səhmlərini, bir başqası isə dünya miqyasında texnologiya şirkətlərinin səhmlərini toplaya bilər. Bu, investorların bir ticarət alışı ilə çox sayda şirkətə investisiya etməsinə imkan verir.
ETF-lər necə işləyir?
ETF-lərin işləmə prinsipi, fondun müəyyən bir strategiyaya uyğun olaraq, portfelində bir sıra aktivlər alması üzərində qurulub. Sonra ETF, sərbəst şəkildə alınabilən və satıla bilən öz aksiyalarını buraxır. Bir ETF içində yüzlərlə səhmdar ola bilər və ya yalnız bir sektora bağlı ola bilər. Hər fond, müvafiq indeksin tərkibindəki səhmlərin eyni nisbətindədir. Fondun izlədiyi indeksin artımı, ETF-nin qiymət artımını ifadə etmir; indeks, yalnız analitik məqsədlər üçün istifadə olunur.
ETF-ləri izah etmək üçün ən populyar analoji yemək hazırlamağa bənzəyir. Investor bir boşqab şorba almaq istəyir, amma bütün inqrediyentləri ayrı-ayrılıqda almaq istəmir. ETF bu işi görür: o, bütün inqrediyentləri alır, hazırlayır və investor üçün bir boşqab şorba kimi təqdim edir.
Hansı ETF-lər mövcuddur?
Investorlar üçün müxtəlif ETF növləri mövcuddur ki, bunlar gəlir əldə etmək və portfeli diversifikasiya etmək üçün istifadə edilə bilər.
İstiqraz ETF-ləri
İnvestorlar müxtəlif istiqrazlara bir yerdə investisiya etməyə imkan tanıyan bir növ birja ticarət fondudur. Bu ETF-lər, dövlət istiqrazları, korporativ istiqrazlar və bələdiyyə istiqrazları kimi fərqli istiqrazları özündə cəmləşdirir. ETF-lərinin müddəti yoxdur; istiqrazların”son tarixlərini” izləmək lazım deyil, çünki portfel mütəmadi olaraq yenilənir. İstiqraz ETF-ləri, mütəmadi gəlir əldə etmək istəyən investorlar üçün cəlbedici bir seçimdir. Onlar, risklərin azaldılması və investisiyaların sadə idarə edilməsi baxımından faydalıdır.
Səhmlər üzrə ETF-lər
Bu ETF-lər, müxtəlif şirkətlərin səhmlərini bir yerdə cəmləşdirərək investorlara geniş spektrli səhmlərə investisiya etməyə imkanı verir, bu ETF-lər, müəyyən bir indeks, sektor, region üzrə qurula bilər. Sektor ETF-lərinin əsas ideyası, müəyyən bir ölkə və ya sektordan əldə olunan üstünlükləri qiymətləndirməkdir. Belə fondlar, investorlar üçün seçilmiş aktivlərə diversifikasiya edilmiş giriş imkanı yaradır, bu da müəyyən bir şirkətin dəyərinin düşməsi riskini azaldır. Məsələn, investor yaşıl enerjinin inkişafına inanır, amma ayrı-ayrı şirkətlərin riskləri çox yüksəkdir; buna görə də investor bir şirkətə investisiya etmək əvəzinə, müvafiq ETF-i alır.
ETF-lərin Üstünlükləri
Aşağı risklər: ETF-lər, eyni zamanda bir çox müxtəlif dəyərli kağıza investisiya etdikləri üçün riskləri diversifikasiya edir.
Əlçatanlıq: ETF-ləri almaq, çoxlu fərdi investor üçün mümkündür və xüsusi bilik tələb etmir. Onları almaq üçün yalnız fərdi investisiya hesabı açmaq və seçilmiş fondun alınması üçün müraciət etmək lazımdır. Ticarət, birja açıq olduğu zaman istənilən vaxt həyata keçirilə bilər.
Səhimlərə bənzərlik: ETF-lər gün ərzində qiymətləri yeniləyir, bu da qiymət dəyişikliklərini tez qiymətləndirməyə imkan verir.
Aşağı qiymət: ETF səhmlərinin qiymətləri, onları fərdi olaraq alsanız, eyni qiymətli kağızlar toplusunan mütləq daha aşağıdır, bu, bir anda geniş çeşiddə aktivlərə kiçik məbləğlərlə investisiya etməyə başlamağa imkan verir.
Şəffaflıq: Fondun portfelinin tərkibi istənilən vaxt investor üçün əlçatan olur, aktivlərin qiymətindəki dəyişikliklər isə dərhal görünür.
Komissiyalarda qənaət: ETF-lər, investorların bir çox şirkətə investisiya etmələrinə imkan verir, beləliklə ayrı-ayrı dəyərli kağızlar üçün komissiya ödəməyə ehtiyac yoxdur.
Aşağı volatillik: ETF-lərin qiymət dalğalanmaları, içindəki bir neçə səhmin qiymətinin düşməsini, digər səhmlərin artımı ilə yumuşaldır.
ETF-lərin Mənfi tərəfləri
Gəlirlilik zəmanəti yoxdur: ETF-lərə yatırılan investisiyalar, qiymətlərin düşməsi halında mənfəət gətirməyə bilər.
Diversifikasiyanın məhdudlaşması:Tək sektorda olan ETF-lər, daha az aktivlərə sahib olduqları üçün diversifikasiyanı məhdudlaşdırır.
Aktivlərin seçiminə təsir etmə imkanı yoxdur: Investorlar, ETF-nin əsas indeksindəki ayrı-ayrı səhmlərə təsir edə bilmir; bu, investorların seçmək istəmədiyi şirkətlərə investisiya etməyə məcbur olmasına səbəb ola bilər.
ETF-lərin Gəlirliliyi
ETF seçərkən, onun son dövrdəki gəlirliliyi ilə yönəlmək məsləhət deyil. Ən gəlirli fondlar istənilən anda böyük ehtimalla “hype” dalğasında olublar və onlara geri dönmə dövrü gözlənilə bilər. Daha yaxşı yanaşma, tarixi orta gəlirlilik, seçilmiş aktiv sinifinin riski və hazırkı qiymətləndirməyə əsaslanmaqdır. Məsələn, aşağı gəlirlilik və ya zərər dövründən sonra, həm səhmlərə, həm də istiqrazlari investisiya etmək xüsusilə cəlbedici ola bilər, əgər onların qiymətləndirməsi kifayət qədər aşağı düşübsə.
ETF Seçimi Necə Edilir?
Yeni başlayan investor, şəxsi maliyyə planını tərtib etməlidir. Yaxşı bir plan, aktivlərin siniflərinə (səhmlər, obligasiyalar, alternativ investisiyalar) uyğun bölünməsini əhatə etməlidir. Geniş bazar ETF-lərini seçmək, səhvləri azaltmağa kömək edir, amma bazarda olan ETF-ləri diqqətlə öyrənmək də faydalıdır.
Müəllif: Nisə Əsgərli, maliyyəçi-investor