Hər kəs bəh-bəhlə bir müddət öncə qüvvəyə minmiş nizamnamə kapitalının ödənilməməsi yaxud ödənildikdən sonra məlumatın verilməməsi barədə İnzibati Xətalar Məcəlləsinə edilmiş dəyişiklikdən danışsın, mən isə əlavə edilmiş yeni normayla bağlı bir neçə problemə toxunum :
1- ci məsələ :
Yeni norma nizamnamə kapitalının tamamilə ödənilməməsini, həmçinin yalnız tamamilə ödənilmiş nizamnamə kapitalı barədə məlumat verməməyi inzibati xəta olaraq qəbul edir və məsuliyyət tədbiri müəyyən edir.
Bu o deməkdir ki, hüquqi şəxsin şərti olaraq 1000 azn nizamnamə kapitalı müəyyən edilmişdirsə, şirkət 1 manat nizamnamə kapitalını kassa mədaxil orderi ilə kassaya mədaxil edib elə əvvəlki kimi öz fəaliyyətini davam etdirə bilər.
Cərimə tətbiq edilə bilməz, çünki cərimə tamamilə ödəməməyə görədir, məlumat verilməyə də bilər, çünki cərimə tamamilə ödənilmiş halda məlumat verməməyə görə tətbiq edilir.
2-ci məsələ :
MM 90-cı maddəyə əsasən nizamnamə kapitalını ödəmək təsis müqaviləsinə əsasən təsisçilərin bir-biriləri qarşısında götürdükləri öhdəlikdir. Bunu etməli olan onlardır. Elə isə sual : təsisçilər nizamnamə kapitalını ödəməmişdirlərsə ( təsisçinin hüquqi şəxs olduğu halı istisna edirik) kim cərimələnəcək ? Təsisçilər ?
Yeni norma deyir ki, vəzifəli şəxs və hüquqi şəxs cərimələnəcək. Ödəmək öhdəliyi təsisçilərin üzərindədirsə niyə vəzifəli şəxs, niyə hüquqi şəxs cərimələnir (təsisçinin hüquqi şəxs olduğu halı istisna edirik) ?
Axı təsis edildikdən sonra MMC və təsisçilər ayrı-ayrı mülki hüquq subyektləridir və biri digərinin öhdəliklərinə görə məsuliyyət daşımır.
Vəzifəli şəxs təsisçidir də deyə bilmərik, çünki İnzibati Xətalar Məcəlləsi vəzifəli şəxsin dairəsini 17-ci maddədə müəyyən etmişdir :
Vəzifəli şəxs – Dövlət hakimiyyətinin nümayəndəsi funksiyasını həyata keçirən şəxslər, dövlət orqanlarında, bələdiyyələrdə, Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrində və Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq yaradılmış başqa silahlı birləşmələrdə, dövlət və qeyri-dövlət təşkilatlarında, idarə və müəssisələrində, o cümlədən publik hüquqi şəxslərdə təşkilati-sərəncamverici və ya inzibati-təsərrüfat vəzifələrində daimi və ya müvəqqəti işləyən şəxslər və ya həmin vəzifələri xüsusi səlahiyyət əsasında həyata keçirən şəxslər, habelə hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olaraq belə səlahiyyətləri yerinə yetirən fiziki şəxslər vəzifəli şəxs hesab edilirlər.
Gördüyümüz kimi təsisçini cərimələyə bilmərik çünki o vəzifəli şəxs deyil, direktoru cərimələyə bilmərik, çünki bu absurddur, təsisçinin öhdəliyinə görə cərimələnə bilməz.
Gördüyümüz kimi nəticə etibarıyla hüquqi cəhətdən şikəst bir normayla qarşı-qarşıya qalmış oluruq.
3-cü məsələ :
Mövcud norma hətta tam kamil olmuş olsaydı belə heç bir yaraya sarğı ola bilmir, beləki :
1. Nizamnamə kapitalının 1 manat ola biləcəyi bir durumda fəaliyyət göstərdiyimizdən o 1 manatı ödəyib məlumat vermək o qədər də qəliz bir şey deyil.
2. Nizamnamə kapitalına kreditorlar özlərinin real təminatı kimi onsuz da baxmırlar, ona görə də bütün bu tələblər formal xarakter daşımağa başlayır və kreditorların təminatının müdafiəsi kimi çıxış etmir.
Hətta utopik olaraq təsəvvür etsək ki, sahibkarlar həqiqətən də bu ruhda fəaliyyət göstərirlər, yəni kimləsə əməkdaşlıq etməmişdən öncə onun nizamnamə kapitalının həcminə fikir verirlər, o zaman əsas inzibati xəta nizamnamə kapitalının ödənilib ödənilməməsi deyil, xalis aktivlərin nizamnamə məbləğindən aşağı düşdüyü halda nizamnamə kapitalını aşağı salmamaq və bu barədə publik məlumat verməmək olmalı idi. Lakin buna dair bir dənə də inzibati məsuliyyət yoxdur.
P.S. Nizamnamə kapitalı tam ödənilməmiş dövlət qeydiyyatına alınaraq, 3 aylıq möhlətlə yeni bir hüquqi şəxsin yaradılması və bazara buraxılması özlüyündə hüquqi cəhətdən nizamnamə kapitalının təminat funksiyasını şübhə altına atır.
Müəllif: İlqar Əsədov vergi mütəxəssisi