Gürcüstan hökuməti, Qara dənizdəki liman layihəsini, Qərb şirkətlərinin də daxil olduğu konsorsiumla bağladığı müqaviləni ləğv edərək, layihəni Çindən olan bir şirkətə verməsi ilə böyük qalmaqal yaradıb. Bu, Gürcüstanda, Rusiya ilə həmsərhəd olan keçmiş Sovet respublikasında, qərbpərəst nümayişçilərin hökuməti Moskvanın təsirini artırmağa imkan verməkdə ittiham etməsi ilə nəticələnib.
Lakin bu dağlıq Qafqaz bölgəsinin mərkəzində yerləşən və 3,6 milyon əhalisi olan ölkəni gəzərkən, başqa bir böyük gücün təsiri də aydın olur. Çin son illərdə regionda öz təsirini artırıb, iqtisadiyyatını gücləndirəcəyini düşündüyü infrastruktur layihələri və genişlənən ticarət yolları ilə.
Mərkəzi Gürcüstanda Çindən olan işçilər ölkənin şərqini qərbi birləşdirən müasir magistral yolun tikintisinə başlayıb və hündür viaduktlar, qayalardan isə onlarca tunel çəkirlər. Şimalda, mövcud magistral yolun genişləndirilməsi üçün China Railway Tunnel Group tərəfindən dağlar arasında 8,9 km uzunluğunda tunel qazılır. Qərbdə isə, Pekinin “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsü çərçivəsində, Çin şirkəti olan China Communications Construction Company, Gürcüstanda ilk dərin dəniz limanını inkişaf etdirmək üçün hazırlıqlar görür.
Adı hələ açıqlanmayan bu liman, Gürcüstanda və regionda Çinin artan təsiri və bu ölkənin Qərbdən uzaqlaşması ilə bağlı müzakirələrin mərkəzində yer alır. Bu vəziyyəti daha da kəskinləşdirən fakt isə, layihənin Gürcüstanın Anaklia Development Consortium-dan alınıb, keçən ilin mayında Çin şirkətinə təhvil verilməsidir.
Gürcüstanın keçmiş prezidenti Salome Zurabiçvili, bu addımı “Amerika və Avropa tərəfdaşlarımızla münasibətlərimizə bıçaq zərbəsi” kimi qiymətləndirib. ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmiləri isə bildirib ki, liman layihəsinin Çinə verilməsi, ABŞ və Aİ ilə olan münasibətlərə ziddir. 2019-cu ildə ABŞ limanını “Gürcüstanın Rusiya və ya Çinin iqtisadi təsirinə məruz qalmasının qarşısını ala biləcək” bir layihə kimi təqdim etmişdi.
Bir çox analitiklər, Gürcüstanın Qərbdən uzaqlaşmasının regionun geosiyasətini nəzərə alaraq rasional bir seçim olduğunu düşünürlər. Gürcüstanın paytaxtı Tbilisidə yerləşən Strateji Kommunikasiyalar Mərkəzinin rəhbəri Dimitri Moniava bildirib ki, “Gürcüstan Çindən daha çox faydalanmağa çalışır, regionda getdikcə güclənən bir oyunçudan.”
Liman, Çinin Qafqazda və daha geniş regionda beynəlxalq ticarəti dəyişdirə biləcək bir layihə olaraq nəzərdən keçirilir. Çin üçün bu liman, “orta dəhliz” adlandırılan marşrutları vasitəsilə Asiyanı Avropa ilə birləşdirəcək. Bu, Çinin mallarını Mərkəzi Asiya dəmir yolları və Xəzər dənizi vasitəsilə Avropaya göndərməsinə imkan verəcək, Rusiyanın Ukraynadakı müharibə səbəbiylə qarşılaşdığı Qərb sanksiyalarını yan keçməsini təmin edəcək.
Gürcüstan hökuməti, bu liman layihəsinin detalları üzərində hələ də işlənsə də, Çinin şirkətinin limanın 49 faizinə sahib olacağını və Gürcüstanın əksər paya sahib olacağını açıqlayıb. Çin şirkətinin birinci mərhələyə 600 milyon dollar investisiya qoyacağı gözlənilir.
Bəzi analitiklər, Gürcüstanın əsas ticarət tərəfdaşı olan Rusiyanın da bu layihədən faydalanacağına inanırlar. Çünki Qara dənizdəki əsas Rusiya limanı olan Novorossiysk artıq Qərb sanksiyaları ilə iflic olub və yeni marşrutlarla mallar Qafqazdan maneəsiz şəkildə Rusiyaya axacaq.
Liman layihəsi, Çin və Birləşmiş Ştatlar arasındakı rəqabətin necə artdığını və kiçik ölkələrin, o cümlədən Gürcüstanın bu iki böyük gücün arasında necə hərəkət etdiyini göstərir. Ram Ben Tzion, Publican şirkətinin baş direktoru isə qeyd edib ki, “Liman tam olaraq bu iki dünyanın yol ayrıcındadır.”
Gürcüstanın Anaklia layihəsi ilə bağlı vəziyyət, həmçinin Çinin daxili iqtisadi zəiflikləri ilə üzləşməsi fonunda, Çin şirkətləri üçün getdikcə daha vacib hala gəlib. Brad Parks, Vaşinqtondakı Global İnkişaf Mərkəzində Çin iqtisadiyyatı üzrə araşdırmalar aparan beyin mərkəzinin mütəxəssisi bildirib ki, “Çinin daxili iqtisadi zəiflikləri, belə layihələrin daha vacib olmasına səbəb olur.”
Anaklia limanının gələcəyi, həm də Çinin ticarət fəaliyyətlərinin genişlənməsi və Qafqazın önəmli bir nəqliyyat qovşağı olaraq böyüməsi ilə bağlı mühüm bir addım olacaq.