Tramp administrasiyasının gözləniləndən daha sərt tariflər elan etməsindən sonra səhmlər kəskin şəkildə ucuzlaşdı. İnvestorlar iqtisadi artımın zəifləməsi, inflyasiyanın yüksəlməsi və resessiya riski ilə bağlı narahat oldular. Kiçik şirkətlərin səhmləri daha çox zərər gördü — Russell 2000 İndeksi təxminən 10% azaldı və həftəni öz zirvəsindən 30%-dən çox aşağıda başa vurdu. S&P 500 İndeksi də son beş ilin ən pis həftəlik performansını göstərdi.
Cümə axşamı bir neçə indeks 2020-ci ildən bəri ən böyük birgünlük itkiləri yaşadı və ucuzlaşma cümə gününə qədər davam etdi. Çin də daxil olmaqla bir sıra ölkələr öz tariflərini açıqladı və ABŞ-la danışıqlara başlamaq planlarını bəyan etdilər. Bu isə ticarət müharibəsi qorxularını və qlobal iqtisadi qeyri-müəyyənliyi artırdı. İnvestorlar ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin (FED) 2025-ci ildə faizləri endirəcəyini gözləməyə başladılar.
Cümə günü FED sədri Cerom Pauell iqtisadi qeyri-müəyyənliyin yüksək olduğunu və artım risklərinin çoxaldığını etiraf etdi. O qeyd etdi ki, tariflər inflyasiyanın artmasına və iqtisadi artımın zəifləməsinə səbəb ola bilər, lakin bu təsirlərin nə dərəcədə olacağı hələ bəlli deyil. Pauell əlavə etdi ki, iqtisadiyyat ümumilikdə yaxşı vəziyyətdədir və FED-in qərar vermək üçün gözləmək imkanı var.
Tariflər xərcləri artırdıqca biznes artımı zəifləyir
Təchizat İdarəetmə İnstitutu (ISM) mart ayında ABŞ istehsalının iki aylıq artımdan sonra yenidən zəiflədiyini bildirdi. Yeni sifarişlər azaldı, qiymətlər isə tariflər səbəbilə kəskin artdı. Xidmət sektoru doqquzuncu ay artım göstərsə də, temp gözləniləndən aşağı oldu. Bir çox şirkət tariflərlə əlaqədar xərclərinin əhəmiyyətli dərəcədə artdığını bildirib.ц
Martda güclü məşğulluq artımı
İqtisadi qeyri-müəyyənliyə baxmayaraq, mart ayında ABŞ-da məşğulluq güclü oldu. İşəgötürənlər 228,000 yeni iş yeri yaratdı — bu, gözləntilərdən xeyli yüksəkdir. İşsizlik nisbəti isə bir qədər artaraq 4.2%-ə çatdı. Müsbət məşğulluq hesabatına baxmayaraq, investor əhval-ruhiyyəsi tarif narahatlıqları səbəbilə dəyişmədi.
Tarif qorxuları fonunda ABŞ istiqraz gəlirləri düşdü
İnvestorlar tarif xəbərlərindən sonra daha təhlükəsiz aktivlərə yönəldikləri üçün ABŞ xəzinə istiqrazları dəyər qazandı. 10 illik istiqrazların gəliri oktyabrdan bəri ilk dəfə olaraq 4%-dən aşağı düşdü.
Avropa bazarları da böyük itkilər yaşadı
ABŞ-ın yeni tarif qərarından sonra Avropa bazarları da son beş ilin ən böyük həftəlik enişini yaşadı. İtaliyanın FTSE MIB indeksi 10%-dən çox, Almaniyanın DAX indeksi isə təxminən 8% azaldı.
Avropa Mərkəzi Bankı (AMB) ABŞ-ın ticarət siyasətləri ilə bağlı qeyri-müəyyənlik səbəbilə faiz endirimlərinə fasilə verə bilər. AMB prezidenti Kristin Laqard ehtiyatlılıq çağırışı etdi və ABŞ-ın qərarlarının həm qlobal, həm də ABŞ iqtisadiyyatına mənfi təsir etdiyini vurğuladı. Bazarlar apreldə faiz endirimi gözləntilərini artırıblar.
Mart ayında Avrozona inflyasiyası bir qədər zəiflədi, işsizlik isə rekord səviyyədə 6.1%-ə düşdü. Böyük Britaniyada daşınmaz əmlak bazarı planlaşdırılan vergi artımı öncəsi soyumağa başladı və ipoteka təsdiqləri avqustdan bəri ən aşağı səviyyəyə düşdü.
Yapon bazarları yeni tariflərdən zərər gördü
ABŞ-ın Yaponiyaya qarşı yeni tariflər açıqlamasından sonra Yapon bazarları kəskin azaldı. Nikkei 225 indeksi 9% düşdü, bank səhmləri isə istiqraz gəlirlərinin azalması ilə zəiflədi. Yaponiya avtomobil istehsalçıları da mövcud ABŞ avtomobil tarifləri səbəbilə təzyiq altında qaldılar.
Qlobal risklərin artması fonunda yen dollar qarşısında gücləndi ki, bu da Yaponiya ixracatçıları üçün əlavə çətinliklər yaratdı. Yaponiya Mərkəzi Bankı tariflərin iqtisadi təsirlərini qiymətləndirdiyi üçün faiz artım planlarını təxirə sala bilər.
Çin ABŞ tariflərinə sərt cavab verdi
Çində bayram səbəbilə ticarət həftəsi qısa olsa da, birjalar bir qədər ucuzlaşdı. ABŞ Çin məhsullarına 34% əlavə tarif tətbiq etdiyini açıqladıqdan sonra Çin də analoji tariflər və əlavə ticarət məhdudiyyətləri tətbiq etdi. Çinin bu qədər sürətli və geniş cavabı analitikləri təəccübləndirdi. İqtisadçılar bu tariflərin Çin iqtisadi artımını yavaşladacağını, hökumətin isə bu təsirləri kompensasiya etmək üçün fiskal tədbirlər görəcəyini gözləyirlər.
Həftəlik İcmal Investor Club tərəfindən hazırlanıb