2024-cü ilin yanvar-noyabr aylarında geniş mənada pul kütləsi (M3), yəni iqtisadiyyatda mövcud olan ümumi pul ehtiyatı, ilin əvvəlində 44,898.7 milyon manat təşkil edib.
GDP xəbər verir ki, noyabr ayında isə bu rəqəm 44,691.8 milyon manata enib. Bu, 206.9 milyon manat və ya 0.46% azalma deməkdir. Geniş mənada pul kütləsinin azalması, iqtisadiyyatın ümumi likvidliyinin ilin sonunda bir qədər yavaşladığını göstərir.
Dar mənada pul aqreqatı (M2), yəni manatla olan nağd pullar və manatla tələb/təklif depozitlərini əhatə edən göstərici isə artıb. Yanvar ayında 34,253.5 milyon manat olan bu göstərici noyabr ayında 34,639.9 milyon manata çatıb. Bu, 386.4 milyon manat və ya 1.13% artımı ifadə edir. Bu artım əhalinin və müəssisələrin manatla saxlanılan vəsaitlərə üstünlük verdiyini və iqtisadiyyatda manatla əməliyyatların genişləndiyini göstərir.
M1 pul aqreqatı, yəni nağd pullar və tələb depozitlərindən ibarət göstərici isə ilin əvvəlində 28,785.7 milyon manat olduğu halda, noyabr ayında 27,704.9 milyon manata enmişdir. Bu, 1,080.8 milyon manat və ya 3.75% azalma deməkdir. M1-in azalması tələb depozitlərindəki geriləmə və əhalinin vəsaitlərini uzunmüddətli depozitlərə yönəltməsi ilə bağlı ola bilər. Bunun əksinə olaraq, banklardan kənarda olan nağd pul (M0) artıb. Yanvarda 15,416.5 milyon manat olan M0 noyabrda 15,613.0 milyon manata yüksəlib ki, bu da 196.5 milyon manat və ya 1.27% artım deməkdir.
Xarici valyutada olan depozitlərin həcmi azalıb. Yanvar ayında 10,663.4 milyon manat olan xarici valyutada depozitlər noyabr ayında 10,052.8 milyon manata düşüb. Bu, 610.6 milyon manat və ya 5.73% azalmanın göstıəricisidir. Xarici valyutada depozitlərin azalması manatla saxlanılan depozitlərə inamın artdığını və əhalinin valyutadan manata keçid etdiyini göstərir.
Pul multiplikatorları, yəni pul aqreqatlarının pul bazasına olan nisbəti, ilin əvvəlində və ilin sonunda sabitliyini qoruyub. M3-ün pul bazasına nisbəti yanvarda 1.97, noyabrda isə 1.94 olub. Eyni zamanda, M2-nin pul bazasına nisbəti yanvarda 1.69, noyabrda 1.68 təşkil edib. Multiplikatorların bir qədər azalması, iqtisadiyyatda pul dövriyyəsinin sabitləşdiyini və pul siyasətinin təsirini qoruduğunu göstərir.
Ümumilikdə, 2024-cü ilin yanvar-noyabr dövrü ərzində pul aqreqatlarında müşahidə edilən dəyişikliklər iqtisadiyyatda likvidliyin qorunduğunu və manatın iqtisadi dövriyyədə əsas rol oynadığını göstərir.
Xarici valyutada saxlanılan depozitlərin azalması və manatla olan depozitlərin artması, manata olan inamın gücləndiyini ifadə edir. M1-dəki azalma isə daha çox vəsaitin uzunmüddətli depozitlərə yönəldiyini və bu yolla iqtisadiyyatın daha sabit bir maliyyə strukturuna keçdiyini göstərir.
Nəticə etibarilə, Azərbaycanın pul aqreqatları iqtisadiyyatın sabitliyini və pul siyasətinin effektivliyini dəstəkləyən dinamika nümayiş etdirib.