IPO abbreviaturası Initial Public Offering deməkdir. Rus dilinə hərfi tərcümə etsək, “ilkin kütləvi təklif” alırıq. Şirkətin ilk dəfə öz səhmlərini geniş kütləyə təklif edib birjada yerləşdirməsi – yəni listinq alması prosesi belə adlandırılır.
Bundan sonra, hər kəs səhmləri ala və sata bilər, bununla da emitentin bazar dəyərini formalaşdıra bilər: əgər şirkətin qiymətli kağızlarına tələbat varsa, onların dəyəri artır və buna görə də bütün şirkətin dəyəri artır. Bunun əksi də doğrudur: investorlar səhm satmaq istədikdə onun qiyməti düşür.
IPO üçün şirkət yeni səhmlər buraxa və ya sahiblərinin sərəncamında olan səhmlərdən istifadə edə bilər – bu halda onlar şirkətin öz səhmlərini satışa çıxarırlar.
IPO-dan sonra şirkətin biznesi özəl olmağı dayandırır və ictimailəşir, yəni maliyyə hesabatlarını açıqlamalıdır. Axı, indi çox sayda insan onun səhmlərinə sahibdir və onlar şirkətin necə getdiyini bilməlidirlər.
Bir şirkət üçün IPO-nun əsas üstünlükləri
Birjaya çıxmaq şirkətə inkişaf üçün vəsait toplamağa, maliyyə vəziyyətini gücləndirməyə, şirkətin dəyərinin bazar qiymətləndirməsini əldə etməyə və şirkətlər üçün hesablanan xüsusi göstəricilərdən – istifadə edərək özünü rəqiblərlə müqayisə etməyə imkan verir.
Kapitalın artırılması. IPO zamanı şirkət və onun sahibləri hər kəsin şirkətə investisiya edə biləcəyi açıq bazarda kənar investorlardan vəsait toplayır. Bundan əlavə, ictimai status və birjada listinq gələcəkdə səhm və istiqrazların yeni emissiyaları vasitəsilə maliyyə vəsaitlərinin cəlb edilməsini asanlaşdırır.
IPO-da özəl investor kimi necə iştirak etmək olar
Çox vaxt böyük investisiya fondları və banklar sonradan maliyyə bazarında qiymətli kağızları satmaq və ya müştərilərinə təklif etmək üçün səhm almaq hüququnu birinci əldə edirlər.
İnvestorlar üçün alış sifarişlərin gəbulu adətən səhmlərin birjada ilkin kütləvi təklif edilməsindən bir neçə gün əvvəl açılır. IPO-da iştirak etməzdən əvvəl investor üçün əsas tələbləri öyrənməsi vacibdir: qiymət diapazonu, minimum iştirak məbləği, müraciət üçün son tarix, qeyri-ixtisaslı investorlar üçün məhdudiyyətlərin olub-olmaması və digər tələblər.
İştirak məbləği hərracın təşkilatçıları tərəfindən hər bir konkret emitent üçün müəyyən edilir və bazarın vəziyyətindən və investorun tələbindən asılıdır.
Siz brokeriniz vasitəsilə alış sifarişi verə bilərsiniz. Tipik olaraq, investor ya IPO-da xərcləməyə hazır olduqları ümumi məbləği, ya da səhmlər üçün istənilən qiymət diapazonunu və satın alınacaq səhmlərin ümumi sayını təyin edə bilər. Birinci halda, əməliyyat yerləşdirmə qiymətində aparılacaq, ikinci halda, yerləşdirmə qiyməti investorun göstərdiyi qiymətdən yüksək olmadıqda tətbiq işə salınacaq.
Satınalma sifarişi təqdim edildikdən sonra, IPO başa çatana qədər tələb olunan məbləğdə vəsait hesabda bloklanacaq.
IPO-da iştirak üçün ərizələrin toplanması adətən birjada ticarətin başlamasından bir gün əvvəl başa çatır.
Müəllif: Nisə Əsgərli, maliyyəçi-investor